PURWAKANTHI

A. Pangertosan

• Purwa ateges wiwitan
• Kanthi ateges gandheng
• Purwakanthi ateges nggandheng kang wis kasebut ana ing wiwitan. Maksude perangan kang buri nggandheng kang wis kasebut ana ing perangan wiwitan utawa purwa.
• Dene sing digandheng iku swarane, aksarane, utawa tembunge.

B. Jinis Purwakanthi

Purwakanthi iku kagolongake dadi telu:

1. Purwakanthi guru swara

yaiku purwakanthi kang awewaton paugeran swara utawa padha aksara swarane/vokal

tuladha a) becik ketitik, ala ketara.

b) gemi, nastiti, ngati-ati.

2. Purwakanthi guru sastra

yaiku purwakanthi kang awewaton paugeran sastra utawa aksara utawa padha aksara konsonan

tuladha a) bibit bebet bobot.

b) Kala kula kelas kalih, kula kilak kolang kaling kalih kilo, keli kali kilen kula, kula kelop-kelop.

3. Purwakanthi basa/lumaksita

yaiku purwakanthi kang diambali tembung-tembunge

tuladha a) Lamun dadi siswa, dadia siswa kang sregep maca.

b) Janur gunung, gunung geni lor ngayogya.

MACA GEGURITAN

Maca Geguritan

Sing kudu digatekake nalika maca Geguritan:

A. Wicara/ Kualitas Vokal

yaiku pamacane geguritan, pocapan kudu cetha, ora kena groyok, pelo utawa rangu-rangu, kejaba kuwi pamacane geguritan kudu bisa ngucapake aksara kanthi bener, umpamane mbedakaken aksara (a, å, i, o, è, é, ê, ta, tha, da, dha)

B. Wirama

yaiku munggah mudhune swara, alon lan bantere swara nalika maca geguritan. Anggone maca kudu dilarasake karo isine geguritan supaya wiramane pas

C. Wirasa/Greged/ penjiwaan /Pemahaman tegese isi Geguritan, cocok/penere anggone negesi Geguritan. Wirasane nalika maca kudu kaetrepken karo isining geguritan umpamane : nesu, sedhih, sereng, wibawa, getun, lan sapanunggalane.

d. Wiraga/Ekspresi/mimik yaiku cocok/jumbuhing solah bawa obahing badan, polatan, rasa. Obahing badan lan polatan (mimik) kudu luwes (ora kaku), prasaja lan ora katon lamun digawe-gawe.

TULADHA GEGURITAN KELAS 8

Aja Nyikur Budaya Luhur

Wayang...
Oh wayang, wewayanganmu katon gawang-gawang
Kumanthil-kanthil tan bisa uwal
Kowe jaya, kowe kombul ing angkasa
Kabeh padha rumeksa
Kabeh padha njaga

Wayang...
Saiki kowe nglambrang
ngluru ndara tekan sabrang
amrih suwaramu tetep gemawang

Eman bendara mudha ing tanah Jawa malah nyingkur
Padha kabur
Ora eling warisane leluhur
Amrih lestari lan sempulur


SOAL LATIHAN

1. Pada kapisan nyaritakake kabudayan wayang kang isih kepiye?
2. Pada pira kang nuduhake menawa wong manca wae uga seneng wayang?
3. Ukara endi sing nuduhake menawa wong anom (bocah saiki) wis kurang seneng wayang?
4. Wayang iku warisane sapa?
5. Supaya wayang tetep lestari, apa kang kudu ditindakake?

TULADHA GEGURITAN

Kadang Tani

Soroting surya cumlorot madhangi donya
Pratandha murwani dina
Kadang tani sigra makarya
Makarya sengkut sedina laya
gotong royong golek pangupa jiwa
dadia sedulur sajroning rekasa
nyambut gawe bareng kudu katindakna

Panase surya tanpa rinasa
kesel sayah ing raga
nyata ora karasa
mbujung butuh kang nyata
kabeh mau kanggo kulawarga

Nanging putra...

yagene sliramu mangkene

nglirwakake tanggung jawabe

sinau sageleme dhewe

seneng-seneng cupet nalare

lire...ora mikir tembe burine

aku kudu piye...aku kudu piye

amrih bisa nyambut gawe

ngecakake ngelmu kang dinuwe

delengen...delengen wong kang apes uripe

mlarat, pigel pinter ora duwe

keduwung ora ngrampungi gawe

nadyan awak nggreges, nganti lemes

mripat pedhes tetep apes

No	Tembung kang ditegesi	tegese
1	Surya	awak
2	murwani	srengenge
3	sigra	miwiti, nglekasi
4	makarya	nyambut gawe
5	sengkut	ora nindakake
6	raga	cekak, ora tekan
7	nglirwakake	gela
8	cupet	deloken
9	keduwung	mempeng
10	delengen	enggal, age-age

TEKS MC UJIAN PRAKTEK

Assalamu`alalikum Wr. Wb.

Nuwun, para pepundhen, para pinisepuh miwah sesepuhingkang kinurmatan. Salajengipun sumangga tansah kula dherekaken memuji mring ngersaning Gusti Ingkang Akarya Jagad, ngaturaken pamuji syukur rahayu. Nun inggih hamung saking sih welasipun, kula panjenengan sedaya kepareng pinaringan daya kekiyatan satemah saged kempal manunggal wonten ing sasana mriki.

Saderengipun kula nyuwun pangapunten awit sampun kumawani ngadeg wonten ngarsa panjengengan sedaya, awit saking keparengipun Bapak. . . saperlu ndherekaken rantamaning adicara  menika. Sampun rinacik saha rinantam reroncening acara inggih menika:

a. pambuka

b. atur pambagya saking kulawarga

c. atur saking wakil tamu

d. panutup/donga.

Mekaten kalawau menggah urutaning adicara menika. Sumangga enggal tumapak adicara ingkang sepisan inggih menika pambuka. Minangka pembukaning acara sumangga kula dherekaken maos waosan basmalah sesarengan. (ndonga)

Mugi kanthi waosan donga kalawau adicara menika saged  lumampah kanthi lancar wiwit purwa dumugi wasana. Aamiin. Ngancik adicara ingkang angka kalih inggih menika atur pambagya harja saking kulawarga, ingkang badhe dipunsalisani dening Bapak…dhumateng Bapak…. Sumangga. (atur pambagyaharja)

Matur nuwun dhumateng bapak . . . ingkang sampun kepareng ngaturaken pambagyaharja. Salejengipun inggih menika atur saking tamu ingkang badhe dipunsalirani dening Bapak . .. dhumateng bapak . . . wekdal saha papan kula aturaken sakcekapiun. (atur saking tamu).

Mekaten  kalawau  atur saking wakil tamu ingkang dipunsalirani dening bapak . . . salejengipun adicara ingkang pungkasan inggih menika panutup, ingkang badhe kapungkasi kanthi donga, ingkang badhe kasalirani dening ustadz. . . sasampunipun donga awit saing keparengipun ingkang kagungan kersa Bapak ibu panjenengan katuran dhahar sesarengan ing papan ingkang sampun katemtokaken.

Kula minangka pranata adicara menawi angen kula ndherekaken acara menika kathah kalepatan kula nyuwun pangapunten. Dhumateng ustadz . . . ingkang badhe paring waosan donga kula sumanggakaken sakcekapipun. Nuwun.

TEKS SESORAH UJIAN PRAKTEK

ACARA PERPISAHAN KELAS IX

 SESORAH WAKIL KELAS IX

Assalamu`alaikum Wr. Wb.

Bapak Kepala Sekolah ingkang pantes sinudarsana, Bapak Ibu Guru saha karyawan ingkang kinurmatan, adhik-adhik kelas VII lan VIII lan kanca-kanca ingkang kula tresnani.

Sumangga kula dherekaken muji syukur dhumateng Gusti Allah ingkang sampun paring rahmad, satemah ing wekdal menika kula saha panjenengan saged kempal kanthi pinayungan karaharjan.

Kula minangka wakil saking kelas IX, ngaturaken agunging panuwun dhumateng Bapak Ibu Guru ingkang sampun nggulawethah dhumateng kula sakanca, saengga saged ngrampungaken anggen kula sakanca ngangsu kawruh wonten ing pawiyatan menika. Kula sakanca namung saged memuji, mugi-mugi sedaya amal Bapak Ibu Guru pikantuk piwales saking Gusti Allah. Boten kesupen kula sakanca ugi nyuwun pangapunten awit sedaya kalepatan ingkang damel Bapak Ibu duka lan kuciwa.

Dhumateng adhik-adhik kelas VII lan VIII ingkang satuhu kula tresnani, tansaha sregep anggenipun ngangsu kawruh lan dados siswa ingkang setya tuhu dhateng dhawuhipun guru lan ngurmati tiyang sepuh.

Bapak Ibu Guru lan karyawan ingkang kinurmatan, boten kesupen kula sakanca nyuwun pamit lan nyuwun pangestu mugi-mugi sasampunipun medal saking pawiyatan menika, kula sakanca saged nglajengaken sinau ing pawiyatan ingkang langkung inggil.

Dhumateng Bapak Ibu lan adhik-adhik sepisan malih kula ndedonga mugi tansah pinaringan rahmat lan barokahing Gusti Allah. Aamiin.

Wasana cekap samanten atur kula. Kupat duduhe santen, wonten lepat nyuwun pangapunten. Kupat janure tuwa, wonten lepat nyuwun pangapura.Nuwun.

Wassalamu`alaikum Wr. Wb.

SOAL REMIDI KELAS 9

1. Ing sawijining rapat, ana bab sing wis dadi keputusan nanging sejatine bab iku mau ora cocok karo panemumu, kepriye becike?

A. ora perlu ditindakake amarga ora setuju

B. perlu ditiindakake nanging naning mung yen gelem

C. perlu ditindakake nanging mung yen dikon ketua

D. kudu ditindakake amarga wis dadi keputusan rapat

2. Ngaturi rawuh wong liya supaya kersa rawuh ana ing kajatan kanthi basa lisan lan basa tulis yaiku diarani ....

A. atur-atur

B. mangayubagya

C. pranatacara

D. pamedhar sabda

3. Wong atur-atur marang wong liya prayogane .…

A. sopan santun, tata krama mung diperlokake yen karo wong tuwa

B. sopan santun, tata krama kudu becik

C. sopan santun, tata krama digatekake menawa sing sangarepe pejabat

D. sopan santun, tata krama digatekake yen ana perlu

4. Sliramu didhawuhi Pak Lurah atur-atur marang Pak Toni. Kepiye anggonmu matur?

A. Pak Toni, Pak Lurah ngengken panjenengan kendhuren mangkih sonten.

B. Pak Toni, sampeyen diaturi dhateng kendhuren mangkih sonten.

C. Pak Toni, panjenengan dipunaturi kendhuren wonten dalemipun Pak Lurah mangkih sonten.

D. Pak Toni, mengko sore teka kendhuren nggone Pak Lurah ya.

5. Layang sing isine caos kabar marang wong liya lan ngaturi rawuh ing sawijining acara yaiku diarani layang .…

A. iber-iber

B. lelayu

C. kitir

D. ulem/undhangan

6. Papan lan wektu panulising layang yaiku perangane layang sing diarani .…

A. adangiyah

B. pambuka/purwaka basa

C. titi mangsa

D. wasana basa/panutup

7. Ukara ing ngisor iki endi kang nelakake pengarep-arep?

A. Muga-muga kowe entuk biji apik.

B. SMP Muhammadiyah 1 juara LSS.

C. Apa kowe sida lunga?

D. Arep sekolah kok udan deres.

8. Ukara ing ngisor iki endi kang nelakake rasa seneng?

A. Lho, bulik kok ora sida rawuh?

B. Alhamdulillah, budhe rawuh kanthi wilujeng.

C. Nyuwun pangapunten Pak, kula lepat.

D. Aku ora setuju karo panemumu kuwi.

9. Menawa ana kancamu kang lagi nandhang susah, kepiye pangrengkuhmu?

A. Meneng wae

B. Ethok-ethok ora ngerti

C. Ngobrol karo kanca liyane

D. Ngaruhake karo kandha ndherek bela sungkawa

10. Kancamu kesripahan simbah putrine, kepiye anggonmu nglipur?

A. Ora perlu susah, sing layat isih akeh lho!

B. Ora perlu susah, aku ndhak melu susah.

C. Ora perlu susah, simbahmu pancen wis sepuh.

D. Ndherek belasungkawa, muga-muga simbahmu husnul khotimah.

11. Paraga kang duwe jejibahan nglantarake lumakune sawijining acara diarani ….

A. pranatacara

B. duta saraya

C. pambagyaharja

D. Pamedharsabda

12. Perangane pranatacara kang isine salam pambuka, sapa aruh marang tamu, muji syukur marang Gusti Allah diarani ….

A. panutup

B. pambuka

C. ngaturake acara siji mbaka siji

D. macakake rantamaning adicara

13. Tuladha wicara pranatacara ing ngisor iki kang bener yaiku ….

A. acara ingkang sepindhah inggih menika pembikaan

B. kula minangka pembawa acara ngaturaken aguning panuwun

C. adicara ingkang kaping kalih inggih menika tanggap wacana saking bapak kepala sekolah

D. sumangga kita sareng-sareng manjataken puji syukur dhateng Gusti Ingkang akarya Jagad

14. “Sumangga adicara menika binuka nyuwun dhateng Gusti Ingkang karya Jagad kanthi pandonga pamuji rahayu waosan basmallah.”

Ukara ing ndhuwur yaiku ukara kangggo ….

A. miwiti acara

B. gawe acara

C. ngisi acara

D. mungkasi acara

15. “Acara salejengipun inggih menika atur pambagyaharja saking ingkang hamengku gati, wonten ing wekdal menika badhe dipunsalirani dening Bapak Zainal, wekdal saha papan kula aturaken.”

Isi andharan ing ndhuwur yaiku ….

A. pranatacara dadi sulih ature bapak Zainal

B. pranatacara dadi sulih ature pamengku gati

C. pranatacara migunakake wektune bapak Zainal

D. pranatacara nyaosake papan lan wektu marang bapak Zainal

16. Njlentrehke ide utawa pokok pikiran kanthi wujud ukara-ukara sing diucapake ing sangarepe wong akeh yaiku diarani .…

A. pranatacara  

B. duta saraya

C. adiwicara

D. sesorah

17. Sesorah nampa rawuhe para tamu kang ana ing sawijining acara duwe ancas atur….

A. informasi

B. pambagya

C. pangajak

D. panglipur

18. Ing ngisor iki endi sing ora kalebu ancase sesorah .…

A. kanggo pangolok-olok

B. kanggo menehi hiburan

C. kanggo menehi informasi

D. kanggo pangajak

19. Mugi-mugi menapa ingkang sampun kula aturaken, wonten mupangatipun tumrap para rawuh sedaya. Andharan ing dhuwur ature wong kang lagi sesorah/pidhato, kalebu perangan ....

A. sumene

B. pambuka

C. pangarep-arep

D. panutup

20. “Para kadang wredha mudha siswa SMP Muhammadiyah 1 Yogyakarta ingkang kula tresnani.” Tegesipun tembung wredha inggih menika ....

A.  enom

B.  tuwa

C.  bocah

D.  Sepuh